تجارت الکترونیک چیست؟ (بررسی مدل ها و مزایا و معایب آن)
شاید شما نیز با واژه تجارت الکترونیک برخورد کرده باشید و برایتان این سوال مطرح شده باشد که اصلاً تجارت الکترونیک چیست؟ چه مزایایی دارد؟ و سوالات بیشمار دیگر. در ادامه به طور کامل در مورد تجارت الکترونیک توضیح میدهم، اما پیش از آن، بهتر است بدانید که مدل کسب و کار الکترونیک، به شدت در حال فراگیر شدن هست و کار را برای صاحبان کسب و کارها و همچنین مشتریان راحتتر کرده است.
شما در هر جایی که باشید، تنها با اتصال به اینترنت، میتوانید محصولات مورد نظرتان را از فروشگاههای مختلف و با قیمتهای مختلف تهیه کنید. یعنی اینکه کار برای شما به شدت آسان شده است. یا اینکه میتوانید از خدمات مود نیازتان مثل، تاکسیهای اینترنتی، رزرو هتل و … استفاده کنید. در این مقاله، سعی میکنم خیلی کامل و جامع تجارت الکترونیک را توضیح بدهم و همچنین مزایا و معایب آن را نیز بررسی خواهم کرد.
تجارت الکترونیک (Ecommerce) چیست؟
به خرید و فروش کالا و خدمات بر بستر ابزارهای دیجیتال مانند اینترنت، موبایل و … تجارت الکترونیک میگویند. یعنی به هر نوع معاملات تجاری که از طریق ابزارهای الکترونیک انجام شود. این نوع از تجارت، رفته رفته محبوب شد و توانست به بخش جداییناپذیر زندگی مردم تبدیل شود. تجارت الکترونیک میتواند شامل خرید خدمات، کالاهای فیزیکی، محصولات آموزشی، پرداخت قبوض و … باشد.
امروزه این نوع از تجارت، توانسته به یکی از اصلیترین مسائل زندگی مردم تبدیل شود و در حال حاضر نیز، چندصدهزار نفر در ایران، زندگی خود را از طریق تجارت الکترونیک میگذرانند. در تجارت الکترونیک، انجام امور سادهتر شده و به همین دلیل، مردم بیشتر تمایل پیدا کردهاند تا کارهای خود را بر بستر دیجیتال انجام دهند. نقطه شروع محبوبیت این نوع از تجارت را میتوان در دهه ۱۹۹۰ و به ظهور فروشگاههای آنلاین مانند آمازون، eBay و … نسبت داد.
در ایران و در سالهای اخیر، تجارت الکترونیک رشد فوق العادهای داشته، به طوری که توانسته بیشتر کسب و کارهای سنتی را تحت تأثیر خود قرار دهد. در حال حاضر، درصد بالایی از خریداران، ترجیح میدهند کالاهای مورد نیاز خود را به صورت آنلاین تهیه کنند و هر روزه به این تعداد افزوده میشود. دیجیکالا، یکی از اولین فروشگاههای آنلاین در ایران است که همچنان به کار خود ادامه میدهد و تا حدودی نیز توانست اعتماد مردم به خرید آنلاین را جلب کند و یکی از قدرتمندترین فروشگاههای آنلاین در ایران به شمار میرود.
مدل های تجارت الکترونیک
اما تجارت الکترونیک مدل ها و انواع مختلفی دارد که در اینجا چند مورد را بررسی خواهیم کرد.
۱. تجارت B2B یا کسب و کار به کسب و کار (Business to Business)
کسب و کارهایی که محصولات یا خدمات خود را به دیگر کسب و کارها ارائه میدهند، شامل تجارت B2B میشوند، یعنی کسب و کارها یا شرکتهایی که با هم تجارت انجام میدهند. مثلاً امکان دارد شرکتی، امور مربوط به حسابداری خود را به شرکت دیگری بسپارد یا کارخانهای، روکشهای صندلی یک شرکت خودروسازی را میسازد.
۲. تجارت B2C یا کسب و کار به مشتری (Business to Customer)
شاید رایجترین نوع تجارت الکترونیک این مورد باشد. در اینجا کسب و کارها، محصولات و خدمات خود را به مشتری یا مصرفکننده ارائه میدهند. همانطور که گفته شد، رایجترین نوع تجارت الکترونیک همین مورد است. مثلاً فروشگاه اینترنتی دیجیکالا، محصولات مورد نیاز مردم را میفروشد و شامل این دسته میشود یا علی بابا، خدمات مربوط به خرید بلیت هواپیما و … را به مشتریان ارائه میدهد.
۳. تجارت C2B یا مشتری به کسب و کار (Customer 2 Business)
یکی دیگر از انواع تجارت الکترونیک که این مورد نیز کاربرد زیادی دارد، به این صورت است که مشتری، پروژهای را در اختیار یک کسب و کار قرار میدهد و کسب و کار نیز موظف میشود تا پروژه را تکمیل کرده و به مشتری تحویل دهد. یکی از مثالهای ساده برای این مورد، شرکتهای طراحی سایت هستند که مثلاً شما به عنوان مشتری (کسی که پروژه دارد)، پروژه طراحی وبسایت خود را در اختیار یکی از شرکتها قرار میدهید تا وبسایت شما را طراحی کنند و در اختیار شما قرار دهند.
۴. تجارت C2C یا مشتری به مشتری (Customer 2 Customer)
اما نوع دیگری از تجارت الکترونیک که در سالهای اخیر رونق زیادی پیدا کرده، تجارت مشتری به مشتری است. در اینجا کاربر، خدمات خود را به دیگر کاربران ارائه میدهد. مثلاً وبسایتهایی مانند دیوار، ایسام و شیپور جزو این دسته از کسب و کارها قرار میگیرند. در واقع، کسب و کارها به عنوان واسط دو طرف معامله عمل میکنند. از معروفترین وبسایتهای خارجی نیز میتوان به eBay و آمازون اشاره کرد.
» پیشنهاد ویژه من برای شما: ۶ ایده برای کسب درآمد اینترنتی در منزل [عدم نیاز به سرمایه]
مزایای تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیک هم برای صاحبان کسب و کارها و هم برای مشتریان، مزایای زیادی دارد که در اینجا چند مورد را بررسی میکنیم.
-
دسترسی دائمی مشتریان به محصولات/خدمات
در تجارت الکترونیک، مشتریان به صورت شبانه روزی، به فروشگاه دسترسی دارند و میتوانند از خدمات و محصولات استفاده کنند. یکی از بهترین مزیتهای تجارت الکترونیک را میتوان همین مورد دانست. مشتری در هر مکان و هر زمان، میتواند به راحتی به فروشگاه دسترسی داشته باشد. اما در تجارت سنتی، به هیچ وجه این امر ممکن نیست، چرا که مثلاً شرایط نامناسب آبوهوایی میتواند مشکلاتی را برای برخی مشتریان ایجاد کند.
-
مقایسه راحت قیمت ها
یکی دیگر از مزایای بسیار خوب، این است که به راحتی میتوان قیمتها را بررسی کرد. در مدل سنتی تجارت، مقایسه قیمتها کاری سخت است، مثلاً شما باید به صورت تلفنی یا حضوری، قیمتها را بپرسید و سپس با هم مقایسه کنید. اما در تجارت الکترونیک اینکار به شدت آسان شده است. اگر قصد تهیه محصولی را داشته باشید، میتوانید با جستجو در گوگل و بررسی نتایج مختلف، ارزانترین قیمت را پیدا کنید یا اینکه میتوانید از اپلیکیشن و وبسایت ترب که در زمینه مقایسه محصولات است استفاده کنید.
-
صرفه جویی بیشتر در زمان
بسیاری از مشتریان، زمان زیادی را صرف خرید میکنند و ممکن است یک روز کامل نیز درگیر خرید محصولات موردنظرشان باشند، به علاوه اینکه هم از لحاظ مکانی نیاز است تا جاهای مختلفی بررسی شود و هم از لحاظ زمانی، مدتی طول میکشد تا محصولاتِ با کیفیت و با قیمت مناسب را پیدا کنند. اما در تجارت الکترونیک، به راحتی میتوان تنها با چند کلیک، هم قیمت آنها را محاسبه کرد و هم اینکه آنها را سفارش داد و به راحتی درب منزل تحویل گرفت.
-
راحتی در خرید
این مورد نیز تا حدودی شبیه مورد بالاست. به طور کلی منظور این است که فرایند خرید به شدت ساده میشود، چرا که خرید به صورت آنلاین انجام میشود و کار مشتری بسیار راحت است. تنها کافیست مشتری محصولات/خدمات مورد نظر خود را انتخاب کند و سپس با استفاده از کارتهای بانکی، پرداخت خود را انجام دهد.
-
بررسی نظرات خریداران
یکی از فاکتورهایی که میتواند بر تصمیم خرید مشتری تأثیرگذار باشد، نظرات خریدارانی است که قبلاً این محصولات را خریداری کردهاند. اکثر فروشگاههای اینترنتی، این امکان را در اختیار کاربران قرار میدهند تا بتوانند نظر خود را در رابطه با استفاده از محصول بیان کنند. مشتری میتواند نظرات خریداران قبلی را بخواند و در نهایت تصمیم خود را برای خرید بگیرد. اما در شکل سنتی کسب و کار، مطمئناً انجام اینکار بسیار مشکل و زمانبر است.
-
استفاده از تخفیف ها
اکثر کسب و کارها، هر از چندگاهی و به مناسبتهای مختلف، تخفیفهایی را برای مشتریان قبلی و جدید درنظر میگیرند. معمولاً از این تخفیفها استقبال خوبی میشود. در تجارت الکترونیک، میتوان به راحتی این امکان را در اختیار مشتری و کاربر قرار داد تا بتواند از تخفیف مورد نظر استفاده کند و محصولات مورد نیاز خود را تهیه کند.
اما در شکل سنتی کسب و کار، اینکار به سختی و در محدوده کم، انجام میشود، چرا که کسب و کارهای سنتی، نمیتوانند به راحتی مشتری را آگاه سازند، هر چند با روی کار آمدن شبکههای اجتماعی نظیر اینستاگرام، اینکار تا حدودی راحتتر شده، اما باز هم برای کسب و کارهای سنتی سخت است. اما در تجارت الکترونیک یک کسب و کار میتواند به راحتی و در یک مدتزمان کوتاه، به چندهزار تا چندمیلیون نفر، اطلاعرسانی کند.
-
افزایش مشتریان
یکی دیگر از مزایای تجارت الکترونیک، افزایش مشتری است. برنامههای بازاریابی و تبلیغات، میتوانند مشتریان بیشتری را به سمت کسب و کارهای اینترنتی جذب کنند، کاری که در مدل سنتی کسب و کارها، به سختی انجام میشود. ابزارهای بازاریابی و تبلیغاتی در تجارت الکترونیک، میتواند خیلی به کسب و کارها کمک کند تا بتوانند مشتریان بیشتری را جذب کنند و در نتیجه فروش بیشتری هم داشته باشند.
-
فروش به صورت ۲۴ ساعته
شاید یکی از بهترین مزیتهای تجارت الکترونیک برای صاحبان کسب و کارها، فروش به صورت ۲۴ ساعته باشد. فروشگاههای اینترنتی، به صورت ۲۴ ساعته فعال هستند و بیشتر آنها، بدون نیاز به نیروی انسانی، کار فروش را انجام میدهند، یعنی فرایند فروش به صورت خودکار انجام میشود. قطعاً لذتبخش است که در تمامی ساعات شبانهروز، فروش را تجربه کنید، چیزی که خود ما نیز به صورت مداوم آن را تجربه میکنیم.
-
داشتن اطلاعات کاملی از مشتریان
بانک اطلاعات مشتریان، ارزش بالایی دارد و کسب و کارهایی که اطلاعات کاملی از کاربران و مشتریان خود را در اختیار دارند، میتوانند موفقتر عمل کنند و هر چقدر حجم این اطلاعات افزایش یابد، میتواند به فروش بیشتر منجر شود (البته باید از آنها به صورت بهینه استفاده شود). منظور از بانک اطلاعات مشتریان، هرگونه اطلاعاتی است که میتوانیم از مشتری داشته باشیم، شامل آدرس ایمیل، شماره موبایل، نام، جنسیت، شهر و … . اینها اطلاعاتی حیاتی هستند که باید از آنها به خوبی استفاده شود.
در تجارت الکترونیک میتوان این اطلاعات را به راحتی به دست آورد، مثلاً یکی از راههای سادهی آن، قرار دادت محصولات رایگان در اختیار کاربران، در ازای دریافت اطلاعات آنهاست. اما در مدل سنتی کسب و کار، معمولاً این کار انجام نمیشود و یا اینکه اطلاعات، در سطح محدودی جمعآوری میشود.
-
تراکنشهای فوری و دریافت سریع پول
در تجارت الکترونیک، تراکنشها فوری است، یعنی اینکه کاربر به محض سفارش محصولات/خدمات، باید پرداخت آن را به صورت آنلاین انجام دهد (به جز در برخی موارد). احتمالاً برای شما هم پیش آمده که محصولی را به صورت اینترنتی سفارش داده و مبلغ آن را به صورت اینترنتی پرداخت کرده باشید. برای صاحبان کسب و کار، این مورد بسیار مهمی است، چرا که پس از پرداخت مشتری، مبلغ مورد نظر در مدت زمان کم یا حداکثر ۲ الی ۳ روز، به حساب وی واریز میشود.
معایب تجارت الکترونیک
اما جدای از مزایایی که برای تجارت الکترونیک عنوان شد، معایبی را نیز میتوان برای آن بیان کرد. البته این معایب، در قبال مزایایی که این نوع از تجارت دارد چندان به چشم نمیآید و نمیتوان اهمیت آن را زیر سؤال برد.
-
کیفیت پایین برخی از محصولات و عدم امکان سنجش کیفیت
در تجارت الکترونیک، برعکس تجارت سنتی، مشتری نمیتواند کیفیت کالا را بسنجد و از کیفیت واقعی آن آگاه شود. اکثر فروشگاههای اینترنتی، ادعا میکنند که محصولاتشان، کیفیت بالایی دارد، اما همیشه اینگونه نیست. برخی از آنها (حتی فروشگاههای معتبر)، کیفیت پایینی را ارائه میدهند و رضایت مشتری، کوچکترین اهمیتی برای آنها ندارد.
-
امنیت و حریم خصوصی مشتری
در بسیاری از مواقع، مشتری مجبور میشود تا اطلاعات خود را در اختیار کسب و کار قرار دهد. مثلاً زمانی که شما میخواهید محصولی را سفارش دهید، لازم است تا نام، ایمیل، شماره تماس و … را در اختیار کسب و کار قرار دهید تا محصول برای شما ارسال شود. برخی مشکلات مانند هک شدن برای بسیاری از وبسایتها پیش میآید و در همین حین، اطلاعات مشتریان به سرقت میرود و حریم خصوصی آنها به خطر میافتد.
به علاوه اینکه در هنگام پرداخت آنلاین به وسیله درگاههای پرداخت، امکان دارد اطلاعات کارتهای بانکی مشتریان، از طریق حملات فیشینگ به سرقت برود و از لحاظ مالی مشکلاتی را برای آنها به وجود آورد.
-
مدتزمان دریافت کالا
در تجارت الکترونیک، محصولات به ۲ صورت ارائه میشود، یکی به صورت فیزیکی و یکی هم به صورت دیجیتال یا دانلودی. در مدل فیزیکی، مشتری محصول را سفارش میدهد و بخش پشتیبانی، محصول را برای مشتری پست میکند. در مدل دیجیتال یا دانلودی، مشتری پس از سفارش محصول، میتواند آن را دانلود کند. این محصول میتواند مثلاً آموزش آشپزی باشد.
اما زمانی که مشتری محصول فیزیکی را سفارش میدهد، امکان دارد مدتزمان بیشتری نسبت به آنچه که قبلاً به او اعلام شده، طول بکشد تا محصول به دست مشتری برسد. امکان دارد به دلیل مشکلات آبوهوایی، اداره پست یا شرکتی دیگر، نتواند به موقع محصول را به دست مشتری برساند که این هم یکی از معایب تجارت الکترونیک محسوب میشود. به علاوه اینکه احتمال دارد در هنگام پست، محصول آسیب ببیند.
-
مشکلات امنیتی برای وبسایتها
بحث نگهداری و پشتیبانی سایت، اهمیت زیادی دارد. معمولاً کسب و کارهای اینترنتی، هزینههایی را برای بخش امنیت سایت خود پرداخت میکنند. اما آنها، همیشه با مشکل امنیت دستوپنجه نرم میکنند. حتی فروشگاههای اینترنتی معتبر نیز احتمال دارد هک شوند و مشکلاتی برای آنها پیش بیاید.
-
مسائل مالیاتی
از جمله مواردی که میتواند برای کسب و کارها مشکلساز باشد، بحث مالیات است که در ایران و در سالهای اخیر، بحثهای مربوط به اخذ مالیات از کسب و کارهای اینترنتی، شدت گرفته است. امروزه اکثر کسب و کارهای بزرگ و حتی متوسط، مالیات پرداخت میکنند که ممکن است برای برخی از کسب و کارهایی که به تازگی کار خود را شروع کردهاند، دردسرساز باشد.
-
اعتماد نداشتن مشتریان
اما شاید مهمترین مشکلی که این روزها در مورد تجارت الکترونیک مطرح میشود، بحث بیاعتمادی مشتریان به خرید اینترنتی است. با توجه به کلاهبرداریهایی که در سطح وب صورت میگیرد، درصد بالایی از مردم، اعتمادشان به خرید اینترنتی کمتر شده که بخشی از آن، میتواند به دلیل ارائه محصولات بیکیفیت باشد.
کار سختی است که بتوان دوباره، اعتماد را به خرید اینترنتی بازگرداند، هر چند میتوان امیدوار بود که با توجه به راهکارهای صورت گرفته برای کاهش مشکلات، مانند الزام به استفاده از رمز دوم پویا و …، اعتماد مردم به خرید اینترنتی جلب شود. در این بین، کسب و کارها نیز میتوانند راهکارهایی را برای این مورد درنظر بگیرند.
» پیشنهاد ویژه من برای شما: ۱۸ مزیت داشتن کسب و کار اینترنتی
نحوه راه اندازی کسب و کار الکترونیک
با توجه به موارد مطرح شده در مورد تجارت الکترونیک شاید شما نیز علاقهمند باشید تا بتوانید کسب و کار الکترونیک خود را داشته باشید. علیرغم مشکلاتی که در این بین برای کسب و کارها وجود دارد، اما باز هم میتوان گفت که فرصت خوبی است تا بتوانید کسب و کار خود را راه اندازی کنید.
اگر بخواهم شکل ساده راه اندازی کسب و کار اینترنتی را برای شما توضیح دهم، به این صورت است که ابتدا میتوانید با یک وبسایت خیلی ساده کار خود را شروع کنید. همچنین میتوانید از طریق شبکههای اجتماعی نیز اینکار را انجام دهید، مثلاً میتوانید با سخت یک پیج در اینستاگرام کارتان را شروع کنید.
مواردی که برای ساخت کسب و کار الکترونیک به آن نیاز دارید، به طور کامل در مقاله آموزش راه اندازی کسب و کار اینترنتی آورده شده است.
جمعبندی تجارت الکترونیک (Ecommerce)
با توجه به سبک زندگی اکثر مردم، میتوان اینطور برداشت کرد که بخش بزرگی از خریدهای مردم در آیندهای نزدیک، به صورت آنلاین انجام میشود و این میتواند فرصت مناسبی باشد. البته این فقط یک بخش از تجارت الکترونیک است. در این نوع از تجارت، کسب و کارها به دنبال این هستند تا با ارائه محصولات یا خدمات، زندگی مردم را سادهتر کنند و همچنین خودشان نیز درآمد خوبی را از این راه کسب کنند.
نویسنده: محمد افراسیابی
منبع: الفبان
درباره محمد افراسیابی
محمد افراسیابی هستم مدیر دیام بام. از آبان 1395 اینجا رو راهاندازی کردم تا اندک دانش و تجربهی خودم رو در زمینه بازاریابی دیجیتال، با شما و دیگران هم به اشتراک بذارم.
نوشته های بیشتر از محمد افراسیابی
دیدگاهتان را بنویسید